ប្រវត្តិ - ស្តេចថៃជាកូនកាត់ចិនមួយអង្គ គឺព្រះចៅ តាកសុីន និងដើមកំណើតនៃរាជ្យវង្សចក្រី រតនៈកូសុីន

ស្តេចថៃជាកូនកាត់ចិនមួយអង្គ គឺព្រះចៅ តាកសុីន និងដើមកំណើតនៃរាជ្យវង្សចក្រី រតនៈកូសុីន ================================================================

បានជាខ្ញុំលើកយកអត្ថបទនេះមកនិយាយនាពេលនេះ ដោយសារចង់ភ្ជាប់នឹងអត្ថបទមុននេះបន្តិច ដែលស្តេចថៃ នាមព្រះនរេសូរ្យ ដែលវាយបណ្តេញទ័ពភូមាឈ្នះហើយ តែងតែមកវាយយកស្រុកខ្មែរជាបន្តទៀត ម្តងជាពីរដង ដើម្បីមកជម្រាបលោកអ្នកអាន ជាទីសណ្តាប់បន្ត ដូចមានបញ្ជាក់នៅខាងក្រោមនេះ៖

បើក្រឡេកទៅមើលប្រវត្តិសាស្រ្តថៃក្រោយរជ្ជកាលសម្តេចព្រះចៅផាន់ណារ៉េត ឬ សម្តេចព្រះណារ៉េសួន(នរេសូរ្យ) ប្រទេសថៃ ឬ ស្យាមប្រទេស បានកើតកលយុគយ៉ាងខ្លាំងដោយមានស្តេចដែលគ្មានទសពិធរាជធ៌មឡើងគ្រងរាជ្យបន្ត គឺព្រះចៅសឺ(ព្រះចៅខ្លា)។ ព្រះចៅខ្លា គឺជាស្តេចផ្តាច់ការ និង សាហាវជាទីបំផុត ទ្រង់សាងទុក្ខវេទនាដល់ប្រជាជនស្យាមយ៉ាងខ្លាំង។ ក្រោយមកស្យាមកើតសង្រ្គាមផ្ទៃក្នុងជាហូរហែរ។ មានស្តេចជាច្រើនឡើងគ្រងរាជ្យនៅក្រុងស្រីអយុធ្យា។ តែរឿងដែលគួរឲ្យសោកសង្រេងជាទីបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តថៃ ក្នុងរាជ្យព្រះចៅឯកទត ដែលជាស្តេចមានជម្ងឺឃ្លង់ផងនោះ ក្រុងស្រីអយុធ្យាត្រូវទ័ពក្រុងហង្សាវតី សៀមហៅថា ហង្សាវ៉ាឌី(ភូមា) វាយសម្រុកចូលក្រុងស្រីអយុធ្យាសម្លាប់ប្រជាជនសៀមយ៉ាងរង្គាល ហើយពេលនោះក្រុងស្រីអយុធ្យាបែកជា ៨ចំរៀក។

និយាយពី តាកសុីន វិញ៖ តាកសុីន ជាជនជាតិស្យាម កាត់ចិនទាជីវ រស់នៅខេត្តតាក។ កាលពីក្មេង តាកសុីន និង មិត្តម្នាក់ឈ្មោះ ថង ដួង បានបួសរៀនជាមួយគ្នាក្រោមការបង្ហាត់បង្រៀនរបស់ ព្រះសង្ឃ មួយអង្គ។ ព្រះសង្ឃដែលត្រូវជាគ្រូរបស់អ្នកទាំង ២ បានទាយជោគវាសនាអ្នកទាំង ២ ថា ថ្ងៃក្រោយអ្នកទាំង ២ មានបុណ្យវាសនាខ្ពស់បានធ្វើស្តេចទាំង ២ នាក់។ អ្នកទាំង ២ លឺហើយ មិនសូវជាជឿប៉ុន្មានទេ។

ក្រោយមកចូលដល់សម័យសង្រ្គាម តាកសុីន បានចូលបម្រើទ័ពហ្លួងរបស់ព្រះចៅឯកទតហើយ ត្រូវបានតែង តាំងជា ចៅហ្វាយ ខេត្តតាក។ ក្នុងពេលដែលភូមាវាយចូលមកនៅឆ្នាំ ១៧៦៤ ចៅពញាតាក(ហៅតាមខ្មែរ) បាននាំទ័ពតយុទ្ធនឹងទ័ពហង្សាវតី រហូតបានជោគជ័យជាអន្លើ។

តាកសុីន បានបង្រួបបង្រួមប្រទេសស្យ៉ាមតែមួយឡើងវិញ រួចហើយឡើងសោយរាជ្យធ្វើស្តេច ដែលតាំងរាជធានីថ្មី នៅក្រុងធន បូរី(ខេត្តធនបូរីសព្វថ្ងៃ)។ ដោយយល់ថា អយុធ្យានៅជិតភូមាពេក ណាមួយអយុធ្យាក៏បានឆេះខ្ទេចខ្ទីក្លាយជាផេះអស់ទៅហើយ។

ក្រោយមកពញាតាក មានព្រះនាម ព្រះចៅក្រុងធនបូរី។

ក្រោយពេលឡើងធ្វើស្តេចព្រះចៅតាកសុីន បានតែងតាំងមិត្តភក្តិខ្លួន ថង ដួង ដែលធ្លាប់បួសរៀនជាមួយគ្នាជា ឧកញ៉ាមហាសេនា ដឹកនាំទ័ពមកវាយយកខេត្ត ព្រះដំបង(បាត់ដំបង) ពីខ្មែរ និងបង្គាប់ឲ្យចក្រីដូង នាំបុត្ររបស់ទ្រង់ឈ្មោះចៅណយ ដែលទើបនឹងសិក្ខពីបួសថាបើវាយឈ្នះនគរខ្មែរហើយត្រូវលើកចៅណយឲ្យសោយរាជនៅនគរខ្មែរ ដូចកាលស្តេចសៀមធ្លាប់ធ្វើកន្លងមកនៅពីចុងសម័យអង្គរដែរ។ ស្តេចតាកសុីនជាអ្នកមានជំនឿមុតមាំយ៉ាងខ្លាំងក្នុងសាសនាព្រះពុទ្ធ រហូតតាំងខ្លួនជាព្រះពុទ្ធ ដោយបង្គាប់ឲ្យព្រះសង្ឃ និង ប្រជាជន គោរពបូជាខ្លួន។

ទង្វើរបស់ព្រះចៅតាកសុីន បានបង្កឲ្យប្រជាជនក្តៅក្រហាយ ហើយស្រុកទេសក៏កើតកោលាហល ជាខ្លាំង។ គ្រប់គ្នាគិតថាព្រះចៅតាកសុីនកើតវិប្បល្លាសស្មារតី(ឆ្កួត) មេទ័ពបានផ្ញើសារទៅ ឧកញ៉ាមហាសេនា ថង ដួង ដែលកំពុងជាប់ដៃវាយយកខេត្តព្រះដំបង ឲ្យមកវិញជាបន្ទាន់ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិចលាចលក្នុងក្រុង។ ឧកញ៉ាមហាសេនា ថង ដួង កាលបើមកដល់ហើយ ឃើញថា តាកសុីន ពិតជាវិកលចរិតពិតមែន ក៏រៀបចំរដ្ឋប្រហារទម្លាក់តាកសុីន ហើយចាប់យកទៅប្រហារជីវិតចោល ព្រមទាំងព្រះញាតិនុវង្ស នៅឆ្នាំ១៧៨២ ។

បន្ទាប់មក ឧកញ៉ាមហាសេនា ថង ដួង បានឡើងសោយរាជ្យ ហើយផ្លាស់រាជធានីពី ធនបូរី មក ក្រុងទេព ណងស្នោរ ហើយអភិសេកខ្លួនជាស្តេច(១៧៨២-១៨០៩) ដោយប្រសិទ្ធិនាមខ្លួនថា "ព្រះពុទ្ធយ៉តហ្វា ជូឡាលោក"។

ព្រះពុទ្ធយ៉តហ្វា ជូឡាលោក ជាស្ថាបនិកនៃរាជ្យវង្សចក្រី រតនៈកូសុីន ហើយក៏ជាព្រះចៅរាមាទី ១ ផងដែរ។ បន្ទាប់មកបុត្ររបស់ព្រះអង្គឡើងគ្រងរាជ្យបន្តគឺព្រះចៅរាមាទី២ ព្រះនាម ព្រះពុទ្ធឡឺតថ្លា នភាល័យ។ ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត មានតែស្តេច ២អង្គនេះប៉ុណ្ណោះ ដែលមានព្រះនាម ព្រះពុទ្ធនៅពីមុខ។

ក្រោយមករាជ្យវង្សចក្រីរុងរឿងយ៉ាងខ្លាំង ហើយព្រះចៅ ភូមិបុល អាឌុលយ៉ាតេជ ជាព្រះចៅ រាមាទី ៩ ។ ព្រះចៅភូមិបុល អាឌុលយ៉ាតេជ ត្រូវបានប្រវត្តិសាស្រ្តថៃកត់ត្រាថាជាស្តេចដែលធ្វើឲ្យបាត់បង់ខេត្ត បាត់ដំបង ស្ទឹងត្រែង ពោធិ៍សាត់ និង ប្រាសាទព្រះវិហារមកខ្មែរយើងដែរ។ តែការពិតដីខ្មែរ ជារបស់ខ្មែរ។ ដីខ្មែរដែលបាត់ហើយបានមកវិញ វាជារឿងសមហេតុផលមួយ។

យើងមិនប្រាកដថា តើបុព្វការី របស់លោកថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងណាជាមួយព្រះចៅតាកស៊ីន អង្គនេះទេ ដែលហាក់ដូចជា ធ្វើឲ្យស្តេចក្រោយនៃរាជវង្សចក្រី គឺស្ថិតក្នុងរាជព្រះបាទ រាមាទី៩ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារ និងបណ្តេញលោកចេញទាំងគ្រួសារ ពីប្រទេស យ៉ាងដូច្នេះ។